هر محصولی که تولید می‌شود نیاز به بسته‌بندی مناسب خودش را دارد. عرضه یک کالا بدون بسته‌بندی آن امکان پذیر نیست. این موضوع به قدری اهمیت دارد که گاهی موجب افت فروش و در نتیجه ضرر و زیان برای تولید کننده می‌شود. بسته‌بندی هم مانند صنایع تخصصی، یک صنعت مولد است و پتانسیل زیادی برای اشتغال زایی و حضور در بازار دارد.
کارتن‌سازی یکی از زیرشاخه‌های صنعت بسته‌بندی به شمار می‌آید و جزو صنایع مهم و پرسود نام برده می‌شود. کارتن‌سازی یک حرفه بسیار گسترده است و شامل موارد متعددی می‌شود. اقلام تولیدی آن فراوان است، ضمن اینکه این صنعت، مشاغل دیگری را هم با خود همراه میکند که از نظر اشتغال زایی، سودآوری و تولیدات متنوع حائز اهمیت است. با اینکه بسته‌بندی کالاها در آخر کار صورت می‌گیرد، اما تولید کارتن هم یک مسیر مشخصی دارد و از ابتدا تا انتهای کار باید فعالیت‌های مختلفی انجام شود تا اقلام کاغذی مورد نیاز تهیه شوند.
کارتن؛ پرکاربردترین محصول در بسته‌بندی
صنعت کارتن‌سازی فرآیندی است که طی آن ابتدا ورق کارتن از رول کاغذ تولید می‌شود و سپس با توجه به نوع محصولی که قرار است بسته‌بندی شود، به شکل مناسب و در اندازه‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شود. سپس با توجه به نیاز بازار و سفارش‌های دریافتی، سلیقه مشتری و نوع محصولی که قرار است بسته‌بندی شود و کاربردهای تبلیغاتی که یک بسته‌بندی مناسب دارد، به روش‌های مختلف چاپ و رنگ آمیزی می‌شود بنابراین کارتن یک محصول سلولزی است که به عنوان پرکاربردترین محصول در بسته‌بندی محصولات صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کارتن‌سازی به عنوان صنعتی که تولیدکنندگان در تمام بخش‌ها به آن نیاز دارند، در سال‌های اخیر دچار چالش و مشکلات تولید شده است. صنعت کارتن‌سازی در سال‌های گذشته شرایط بهتری داشت اما به دلیل نبود نظارت‌ها مشکلاتی به وجود آمده است. با توجه به مشکلات اقتصادی آحاد جامعه اقتضا میکند که کالا با قیمت مناسب به دست مصرف کننده برسد ولی متاسفانه واحدهای کارتن‌سازی با توجه به افزایش مستمر قیمت کاغذ به منظور پوشش هزینه‌های (قیمت تمام شده) خود اجباراً ضرورت دارد نسبت به اعلام قیمت جدید اقدام نماید که این افزایش قیمت موجب تغییر سلیقه خریداران و در نهایت حذف کارتن می‌گردد و به تبع آن کاهش تولید کارخانه‌های کارتن‌سازی را به دنبال خواهد داشت و در چنین شرایطی تولیدکنندگان کاغذ نیز با مازاد تولید رو‌به‌رو خواهند شد.
جایگزینی برای کارتن و مقوا
متاسفانه قیمت کاغذ بسته‌بندی در ادامه روند رو به رشد خود همچنان رو به افزایش است و فعالان صنعت بسته‌بندی نگران افزایش قیمت دوبارۀ این محصول هستند، در چند سال اخیر با توجه به افزایش قیمت چندین باره کاغذ، کارخانجات تولید ورق و کارتن سازها برای حفظ مشتریان خود در حد توان و چه بسا فراتر از توان سعی بر راضی نگه داشتن مشتریان در قیمت ورق و کارتن نموده اند، اما در برخی موارد برای پوشش هزینه‌های تولید اندکی قیمت‌ها را افزایش داده اند و همین امر موجب اعتراض و نارضایتی مصرف‌کنندگان کارتن شده و حتی در مواردی آنها از ادامه بسته‌بندی کارتنی ممانعت کرده و به بسته‌بندی‌هایی با قیمت مناسب تر روی آوردند که تداوم این امر تبعات زیادی برای تولیدکنندگان ورق و کارتن و همچنین کارخانجات کاغذسازی و چرخه محیط زیست داشت.
توسعه و پیشرفت صنعت بسته‌بندی از الزامات تعالی صنعتی هر مملکتی محسوب می‌شود. در این میان، صنایع کارتن‌سازی همواره جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است. متاسفانه با تشدید فشارها بر صنعت و محدودیت‌های تامین ارز و نقدینگی همراه با آشفتگی‌ها در تصمیم سازی برای مدیریت صنایع در سطح کلان، صنایع کارتن‌سازی را با بحران‌هایی مواجه کرده است.
برای بررسی چالش‌های پیش روی کارتن سازان در کشور، با چند تن از کارشناسان این صنعت به گفت و گو پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید.
صنعت کارتن‌سازی وابسته به مواد اولیه داخلی
اسماعیل معصومی‌مدیرعامل «شرکت کارتن بهمن» در گفت و گو با خبرنگار ماهنامه «بازار بسته‌بندی» می‌گوید: «در سال‌های اخیر، کالاهای بسیاری در کشور در سایه افزایش قیمت ارز دچار افزایش قیمت شده اند. کاغذ نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نوسانات قیمتی را تجربه کرده است.»
وی می‌افزاید: «در حال حاضر عمده کاغذ بسته‌بندی مصرفی در کشور ما توسط تولید کنندگان داخلی تامین می‌شود. بنابراین با وجود شرایط فعلی اقتصاد کشور و برای عبور از مشکلات صنعت کارتن‌سازی، باید قیمت کاغذ در کشور کاهش یابد.»
مدیرعامل شرکت کارتن بهمن مطرح میکند: «صنعت کاغذسازی جزء صنایع بالا دستی تلقی می‌شود زیرا که به طور مستقیم هم با ایجاد فضای فرهنگی در کشور مرتبط بوده و هم به عنوان اولین زنجیره حلقه توزیع محصولات تولیدی نقش کلیدی را ایفا میکند.»
وی بیان میکند: « صنایع کارتن‌سازی و بسته‌بندی کشور یکی از جمله صنایعی هستند که به شکلی حیاتی، وابسته به مواد اولیه داخلی هستند، چرا که در صورت کمبود مواد اولیه، باید خطوط تولید خود را متوقف کنند و یا برای واردات مواداولیه اقدام کنند.»
معصومی‌در ادامه می‌گوید: «به دلیلِ رشد سرسام آور قیمت ارز، هزینه‌های تولید چند برابر می‌شود و در نهایت منجر به گرانی محصول نهایی خواهد شد که واردات با توجه به قیمت گذاری دستوری در بازار امکان پذیر نیست و بازهم نتیجه ای جز کاهش ظرفیت تولید و عواقب ناشی از آن نخواهد داشت که اگر این شرایط ادامه دار باشد باعث تعطیلی شرکت‌ها خواهد شد.»
مدیرعامل شرکت کارتن بهمن در پایان مطرح کرد: «ارگان‌های دولتی می‌توانند کمک کنند تا شرکت‌های تولید به همان میزان که کاغذ وارد کشور می‌شود، تولیدات کاغذ باکیفیت داشته باشند که ما مجبور به واردات کاغذ با ارز گران نشویم.»
نبود حمایت دولت از صنعت کار سازی
نوید کریمی مدیرعامل «شرکت سایا کارتن آریا» در گفت و گو با خبرنگار ماهنامه «بازار بسته‌بندی» می‌گوید: «حمایت دولت از شرکت‌های تولیدی، یکی از راه‌هایی که می‌تواند صنعت کارتن‌سازی را از چالش‌ها نجات دهد بنابراین دولت نقش مهمی‌در توسعه صنعت کارتن‌سازی دارد. »
وی می‌افزاید: «دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات و کمک‌های مالی به تولیدکنندگان این صنعت، رونق این صنعت را تقویت کند. همچنین، با ایجاد بسترهایی برای صادرات جعبه کارتن، می‌تواند به افزایش صادرات کشور نیز کمک کند.»
مدیرعامل شرکت سایا کارتن آریا بیان میکند: «صنعت کارتن‌سازی در کشورهایی که دولت از تولید و صادرات صنعتی حمایت میکند، رشد و توسعه خوبی دارد. در ایران، این حمایت وجود ندارد و بسیاری از تولیدکنندگان به مشکلاتی مانند کمبود ماشین آلات بروز، کمبود سرمایه و کارکنان با تخصص کافی، روبه رو می‌شوند.»
وی مطرح میکند: «برای رشد این صنعت، استفاده از فن آوری‌های نوین و به روز، امری ضروری است. در صنعت کارتن‌سازی، استفاده از ماشین‌آلات پیشرفته و فناوری‌های نوین مانند سیستم‌های کنترل خودکار، می‌تواند به افزایش سرعت و کیفیت تولید و همچنین به کاهش هزینه‌های تولید کمک کند.»
کریمی‌عنوان میکند: «در حال حاضر شرایط کارتن سازان در کشور به بحران نرسیده است اما اگر شرایط اقتصادی و نبود تجهیزات در کشور ادامه دار باشد، دچار مشکلات بسیاری می‌شوند که در نهایت باید واحد تولیدی خود را تعطیل کنند.»
مدیرعامل شرکت سایا کارتن آریا در پایان می‌گوید: «تحریم‌های اقتصادی و بین‌المللی می‌تواند از گسترش این صنعت در ایران جلوگیری کند. در شرایطی که این صنعت به ماشین آلات وارداتی نیاز دارد، تحریم‌ها می‌توانند توسعه و رونق صنعت کارتن‌سازی را کاهش دهند از طرفی تحریم‌ها باعث آن شده اند بازار‌های صادراتی بطور کامل از دست بروند.»
تاثیر اقتصاد بر صنعت کارتن‌سازی
احمد خلج مدیر تولید «صنایع بسته‌بندی لاوین» در گفت و گو با خبرنگار ماهنامه «بازار بسته‌بندی» می‌گوید: «صنایع مختلف هر کدام به نحوی درگیر مسائل و چالش‌های متفاوت در حوزه تولید و بازار هستند که در برخی موارد مشکلات دیگر بخش‌ها و صنایع بر ایجاد این مسائل اثرگذار است. برهمین اساس صنعت کارتن‌سازی از لحاظ توان تولید، دانش و آموزش نیروهای کار رشد خود را کرده است و در جایگاه خوبی قرار دارد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «همه این موضوعاتی که مطرح شد، به این نکته باز می‌گردد که صنعت کارتن‌سازی در کشور بهره وری بالایی داشته باشد و آن هم به وضعیت اقتصادی و همچنین وضعت تولید صنایع مختلف باز می‌گردد.»
مدیر تولید صنایع بسته‌بندی لاوین بیان میکند: «علاوه بر رکود و تورمی‌که همیشه با آن مواجه هستیم مسئله ای که برای صنایع و بخصوص صنعت ما وجود دارد بحث نگاه‌های انقباضی بانک‌ها است؛ یعنی دقیقا در مقاطعی که وضعیت بازار به سمت رکود می‌رود و نیاز کارتن سازها به منابع مالی بیشتر می‌شود، در همان مقطع سیستم‌های بانکی انقباضی عمل می‌کنند.»
خلج مطرح میکند: «مسئله مهم این است که ثبات نرخ تورم در هر جامعه ای می‌تواند اقتصاد آن کشور را مور حمایت قرار دهد. چرا که تورم نابسامان ریسک بالایی دارد اما ما ثبات را نداریم و کلیه مسائل و شرایط حاکم بر صنایع از این امر نشات می‌گیرد. از سوی دیگر سیستم‌های بانکی باید بدانند که از صنایع باید حمایت کنند، همچنین کمرگات باید روند حمایتی را داشته باشند تا این صنعت سامان بگیرد.»
