به گزارش بستاپرس به نقل از ماهنامه «بازار بسته بندی»، در موضوع بستهبندی مواد غذایی علاوه بر اینکه کالا برای نگهداری، توزیع و بازاریابی آماده میشود، با مسئلهای به نام بهداشت بستهبندی مواجه هستیم. شاید رعایت بهداشت در تمام حوزههای بستهبندی چه غذایی و چه غیر آن عاملی است که باید مورد توجه قرار بگیرد، اما در زمینه بستهبندی مواد غذایی اهمیت ویژهای پیدا میکند. اینجاست که باید دید آیا بستهبندیهای مواد غذایی در داخل کشور ما تا چه اندازه به استانداردهای جهانی نزدیک است؟
واقعیت این است که صنایع غذایی به دلیل نقشی که در سلامت عمومی جامعه دارد، نمیتواند از تکنولوژیهای مرتبط با این بخش بیبهره باشد. یکی از مهمترین و کارآمدترین مسائل مرتبط در این زمینه، تکنولوژی بستهبندی موادغذایی است. با پیشرفت روزافزون علم و افزایش اهمیت حفظ منابع طبیعی و محیطزیست در سالهای اخیر، بسیاری از تولیدکنندگان صنایع غذایی به دنبال یافتن محصولاتی برای بستهبندی هستند که در راستای این اهداف باشد. به طور کلی هدف تکنولوژی بستهبندی مواد غذایی این است که کیفیت مواد غذایی را پس از تولید حفظ کرده و علاوه بر سهولت استفاده، پسماند حداقلی و قابل بازیافت داشته باشد تا با مسائل زیستمحیطی هم هماهنگ باشد.
ایمنی مواد غذایی بسیار مهم است و به همین دلیل، قوانین سختگیرانهای برای تولیدکنندگان محصولات بستهبندی غذایی وجود دارد. از آنجا که این ظروف و محصولات بستهبندی مواد غذایی در تماس مستقیم با غذاها قرار دارند، عدم کیفیت آنها میتواند بر سلامت و کیفیت مواد غذایی موجود در آنها اثر سوء داشته باشد. بستهبندیهای بیرونی هم اگر چه با مواد غذایی به صورت مستقیم در تماس نیستند، اما به دلیل این که از آسیب دیدن بستهبندیهای مواد غذایی جلوگیری میکنند، باید از کیفیت مناسب برخوردار باشند.
سازمان استاندارد الزامات خاصی را برای سطوح در تماس با مواد غذایی، از جمله ظروف و بستهبندیهایی که غذاها در آنها نگهداری یا پردازش میشوند در نظر میگیرد. این بستهبندیها باید برای تولید مواد غذایی ایمن و متناسب با کاربری تعیین شده در نظر گرفته شوند.
استانداردهای بستهبندی مواد غذایی
بستهبندیهای مواد غذایی که با غذاها در تماس هستند باید از موادی ساخته شوند که موادغذایی را آلوده نکنند و در برابر چربی، ذرات غذا و آب نفوذناپذیر باشند. ظروف و بستهبندی موادغذایی باید از ترکیباتی ساخته شوند که طعم یا بوی غیرقابل قبولی نداشته باشند. از جمله ترکیباتی که بعضی از ظروف را برای نگهداری برخی از غذاها، خوردن و آشامیدن نامناسب میکنند عبارتند از: سرب در برخی از ظروف سرامیکی، چینی و کریستالی، لحیمکاریها، فلزات گالوانیزه و پیوتر و آلیاژهای مس در ظروف سفالی بدون لعاب و… .
مادهای که در بستهبندی مواد غذایی استفاده میشود باید در برابر کاربردهای دیگری که ممکن است در معرض آنها قرار بگیرد هم مقاوم باشد. مثلا ظروف نگهداری غذاهای نیمهآماده باید امکان قرار دادن ظرف در مایکروویو یا نگهداری در فریزر را هم داشته باشند. این ظروف و بستهبندیها برای قرار گرفتن در شرایط مختلف آزمایش شده و قابلیتهای مختلف آنها در روی ظروف درج میشود. ظروف یکبارمصرف کدهای استاندارد خاصی دارند که امکان استفاده مجدد آنها برای تماس با غذا محدود شده است. اقلام یکبارمصرف عموما به عنوان مواردی تعریف میشوند که سازنده آن کالا قصد دارد فقط یک بار در ارتباط با مواد غذایی از آن استفاده کند. البته ممکن است کاربردهای غیر غذایی دیگری وجود داشته باشد که امکان استفاده مجدد از این ظروف را ایجاد کند.
بیشتر بخوانید:
تکنولوژیهای جدید و آیندهنگر در بستهبندی موادغذایی
تکنولوژی بستهبندی مواد غذایی همواره در حال پیشرفت و هماهنگ شدن با یافتههای جدید علمی است. ۵ فناوری زیر در بستهبندی مواد غذایی نه تنها از غذاها در برابر آلودگی محافظت میکنند، بلکه به آسانتر شدن زندگی کمک خواهند کرد.
بستهبندیهای محلول در آب: یک شرکت تولید کننده محصولات محلول در آب در آمریکا، سیستمهای تحویل خوراکی ایجاد کرده که اساسا کیسههای غذایی قابل حل شدن در آب هستند. گفته میشود این بستهبندیها که در زیر آب داغ به سرعت حل میشوند، در هنگام خوردن طعم قابل چشیدنی ندارند. شرکت تولید کننده مدعی است که این محصولات برای بستهبندی خوراکیهایی مانند پودرهای نوشیدنی، غلات، سوپ، سس و… بسیار مناسب است. اما به نظر میرسد که چنین محصولاتی باید برای هر نوع ماده غذایی به صورت اختصاصی طراحی شده و در حال حاضر، برای محافظت در برابر آلودگی همچنان به بستهبندی ثانویه نیاز دارند.
بستهبندیهای هوشمند: اگر بستهبندی مواد غذایی بتواند به مصرفکنندگان بگوید که موادغذایی موجود خوب است یا بد چه میشود!؟ گروهی از محققان در حال بررسی چیزی به نام زبان الکترونیکی هستند که میتواند از طریق حسگرهای تعبیه شده در بستهبندی مواد غذایی، کیفیت آنها را تست کند. در این صورت اگر غذا فاسد یا آلوده شود، بستهبندی تغییر رنگ داده و به آنها هشدار میدهد که هنوز ماده غذایی قابل مصرف است یا باید دور انداخته شود. در همین راستا دانشمندان هلندی هم در تلاش هستند تا با ایجاد بستهبندی هوشمند با ماده نگهدارنده داخلی خاص، مواد غذایی را قبل از خراب شدن نجات دهند!
بستهبندیهای میکرو: یک تیم تحقیقاتی از دانشگاهی در تگزاس با استفاده از نانو تکنولوژی توانسته چیزی را که احتمالا معجزه آینده بستهبندی مواد غذایی باشد تولید کند: میکرو. این ماده هزاران بار نازکتر از موی انسان است و فقط از آب، نوعی پلیمر محلول و ۷۰ درصد ذرات خاک رس تشکیل شده است. این نوع بستهبندی در مقایسه با پلاستیک به طور قابل توجهی دوستدار محیط زیست بوده و دارای ویژگیهای ظرفهای نگهدارنده شیشهای است. به نظر میرسد این نوع بستهبندی بهتر از هر چیزی میتواند گاز نوشیدنیها را در خود نگه دارد.
بستهبندیهای خود سرد شونده و خود گرم شونده: در حال حاضر قوطیهای نوشیدنی توسط برخی از شرکتها طراحی شدهاند که با آزاد شدن یک مایع خنککننده فعال، باعث خنک شدن سریع نوشیدنی موجود در قوطی میشوند. این بستهبندیها که دمای مایع موجود در خود را تا سی درصد کاهش میدهند، قابلیت بازیافت صد در صدی دارند. از این نوع بستهبندی میتوان علاوه بر نوشابه برای نوشیدنیهای ورزشی، الکل و… هم استفاده کرد.
بستهبندیهای خود گرمشونده هم برای زمانی که به مایکروویو برای گرم کردن غذای خود دسترسی ندارید مثل کمپینک یا مسافرتهای طولانی بسیار مناسب هستند. برخی از این نوع بستهبندیها که به نامهات پات شناخته میشوند، برای گرم کردن غذاهایی مثل سوپ، پاستا، برنج و… فقط به آب و حدود ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارند. این نوع جدید از تکنولوژی بستهبندی مواد غذایی امیدها را به خرید وعدههای غذایی گرم بدون نیاز به منابع گرمازا افزایش دهد.
بستهبندیهای ضدمیکروبی
بستهبندیهای ضدمیکروبی نه تنها از غذا در برابر باکتریها محافظت میکنند، بلکه به صورت فعال در برابر آنها عمل خواهند کرد. محققان کاغذی تحت عنوان کاغذ کُشنده تولید کردهاند که ضدباکتری بوده و با پوشش نانوذرات نقره میتواند با ورود میکروب به غذا مقابله کند. شرکت کداک هم توانسته بستهبندیهای ضدمیکروبی بسازد که میتوانند اکسیژن را جذب کرده و غذا را تازهتر نگه دارند.
روشهای جدید در بستهبندی مواد منجمد
برخی از مواد خوراکی نیاز به بستهبندیهای خاصتری دارد. بهعنوان مثال برخی از سبزیها و میوهها لازم است که بهصورت منجمد بستهبندی شوند. این بستهبندی اغلب با دستگاه و بلافاصله بعد از انجماد انجام میشود. پوشش مواد بستهبندی منجمد نیز باید ضد رطوبت و تبخیر و محکم و با دوام باشد تا در جابهجاییها آسیب نبیند و هوا وارد آن نشود. همچنین باید در برابر چربی غذا، روغن و همچنین آب نیز مقاوم باشد. این بستهبندیها را باید بتوان بهراحتی علامتگذاری کرد و مواد درون آن قابل شناسایی باشد.
بهعنوان مثال فویلهای آلومینیومی ضخیمی برای بستهبندی مناسب است. با این وجود به دلیل این که بهراحتی قابل سوراخ یا پاره شدن است بهتر است که از یک لایه اضافه نیز استفاده شود؛ ولی فویلهای آلومینیومی نازک برای بستهبندی انواع موادغذایی و خوراکی کارایی ندارد؛ زیرا بهراحتی پاره می شوند.
تکنولوژی در ایران!
بستهبندیها نقش مهمی در حفاظت و زیبایی محصولات دارند. این موضوع در مورد محصولات غذایی اهمیتی صد چندان پیدا میکند. چون بستهبندی مواد غذایی علاوه بر حفظ سلامت و جلوگیری از ورود عوامل بیماریزای خارجی به محصول، فعل و انفعالات شیمیایی داخلی که منجر به کاهش کیفیت یا فساد آن میشود را هم کنترل خواهد کرد. اما باید دید بستهبندیهای موادغذایی در داخل کشور ما تا چه اندازه از تکنولوژیهای روز دنیا بهره می برند و تا چه میزان به استانداردهای جهانی نزدیک هستند؟
اگر تحریمها نبود...
ملیکا سرجی نماینده مدیر عامل و مدیر کنترل کیفیت محصولات شرکت تردک درباره زمینه فعالیت این شرکت به بازار بستهبندی میگوید:« این شرکت فعالیت خود را از سال ۱۳۵۹ با همکاری گروهی از مهندسین صنایع غذایی به مدیریت آقای علی سرجی در بابلسر آغاز کرد. محصولات پودر سوخاری اولین محصول تولیدی تردک بوده که با مصرف بسیار آسان (آغشته کردن تکههای مرغ به این پودر) موجب ازدیاد حجم و طعم مطبوعی میشود، تردی و یا به عبارت دیگر سوخاری شدن مرغ را فراهم می کند. همچنین تولید پودر سوخاری که توسط شرکت تردک برای اولین بار در اوایل انقلاب آغاز شده تا کنون ادامه داشته و پس از سی سال هنوز هم با همان کیفیت در اختیار مصرفکنندگان قرار میگیرد. فروش بالای این محصول خود نشانه پذیرش و آشنایی کامل خریداران نسبت به آن است.»
وی با تاکید بر این موضوع که ما کار بستهبندی محصولاتمان را خودمان انجام می دهیم، می گوید: «به سبب اینکه محصولات ما توسط ارگانهای مختلف مانند سازمان غذا و دارو و سازمان استاندارد، نمونه برداری و آزمایش میشوند، در نتیجه کیفیت تمام محصولات و بستهبندیهای این شرکت مطابق با استانداردهای جهانی، ملی و ضوابط کشور است. »
سرجی خاطر نشان می کند:« اگر بحرانهای اقتصادی جامعه کنار گذاشته شود، ایدههای نوآوری و در خصوص بستهبندی محصولات اجرا می شود و تکنولوژیهای روز دنیا وارد کشور میشوند. آن وقت ما همان طور که طی 50 سال فعالیت این شرکت، کیفیت و بستهبندی محصولات را ثابت نگهداشتیم، میتوانیم از تکنولوژی روز دنیا بهره ببریم و به کیفیت بیافزاییم.»
تائید سازمان غذا و دارو
حسن تقدمی مدیر فروش شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی نیز درباره زمینه فعالیت این شرکت میگوید:« کار اصلی شرکت ما تولید خاویار است. این شرکت در استانهای شمالی مانند مازندران، گیلان و گلستان شعبه دارد. بستهبندی محصولاتمان را هم خودمان انجام می دهیم و این بستهبندیها مورد تایید سازمان بهداشتی و سازمان حلال است.»
وی می افزاید: «کشورهای حاشیه دریای خزر قراردادی مبنی بر این که ماهیهای خاوریاردار صرفا برای تکثیر و پرورش و نه برای تجارت صید می شوند را، امضا کردند. بنابراین محصولات این شرکت، شیک و لوکس است که تنها برای تکثیر و پرورش استفاده می شود. در نتیجه اصل صید ماهیهای خاویاری برای زنده نگه داشتن آنها است و مقدار اندکی از آنها را برای صید تجاری نگهداری میکنند که صرفا داخلی است. »
از تکنولوژی عقب هستیم
میثم تقدیسی مدیر شرکت آجیل و خشکبار تقدیسی هم میگوید:« این شرکت سازنده دستگاههای بستهبندی مانند دستگاههای بستهبندی شکر، حبوبات، چیپس و ادویه است. این دستگاهها از دستگاههای ایتالیایی الگوبرداری کردهاند که البته صفر تا صد این کار الگو برداری کامل نیست بلکه 80 درصد کار به خود شرکت تعلق دارد بنابراین فقط 20 درصد الگو برداری در بخش مکانیک است تا 100 درصد کامل شود.»
وی عنوان می کند: «از نظر تولیدات داخلی، کشور ایران ضعیف است ولی جنبه فعالیت ما بر روی بستهبندی و چاپ پلیمر است. استانداردهای بستهبندی معمولا رعایت می شوند اما واقعیت این است که ما از تکنولوژی روز دنیا در امر بستهبندی مواد غذایی عقب هستیم و به همین دلیل هم تولیداتمان ضعیف است.»
بسته بندی های ایرانی مطابق با استاندارد های جهانی
امیر رضا انصاری مدیر بازرگانی و تبلیغات شرکت جمانه هم در رابطه با زمینه فعالیت این شرکت به «بازار بسته بندی» گفت: «صنایع غذایی انصاری، در سال ۱۳۵۲ به همت حاج خلیل انصاری و با تولید محصولات غذایی سالم و خوشمزه از ترکیب آرد جو با شهد توت نظیر : نان جو ، بیسکویت جو و کلوچه جو بنیان نهاده شد. از آنجاییکه تولید محصولی سالم و بهبود وضعیت تغذیه جامعه در آن زمان از مهمترین انگیزههای ایشان بشمار میرفت، تولید نان جو و کلوچه سنتی از آرد جو با شهد توت، برخوردار از خواص طبیعی و سالم به شکل سنتی آغاز گردید.»
وی افزود:« شرکت جمانه به عنوان یکی از معتبرترین شرکتهای تولید کننده بیسکوییت در ایران ضمن درک و ارج نهادن به نیازها و انتظارات ذینفعان و در راستای هدف اصلی خود یعنی تامین رضایتمندی مشتریان و به منظور دستیابی به اهداف تعیین شده همراه با رعایت الزامات، قوانین و مقررات قانونی با برقراری سیستم مدیریت کیفیتISO 9001:2015, سیستم ایمنی ماده غذایی 22000:201,ISO،HACCPمتعهد میگردد در راستای اجرای تعهدات و بهبود مستمر کیفیت خدمات گام بردارد.»
وی تصریح کرد: «شرکت ما با استفاده از دستگاههای ایتالیایی به بررسی کیفیت بستهبندی محصولات خود میپردازد که با استانداردهای جهانی یکسان است و تفاوت زیادی ندارد. برای مثال سلفون بستهبندی محصولات ما از شرکتهای دیگر تامین و توسط وزارت بهداشت نظارت میشود و مشکل خاصی ندارد.»
او توضیح داد:« در حال حاضر نوآوری در بحث بستهبندی این شرکت وجود ندارد اما اگر آیدۀ جدیدی باشد از آن استقبال میکنیم. »
وی خاطر نشان کرد:« درکل دنیا و ایران وجود نوآوری در تولید و بستهبندی محصولات یک ضرورت به شمار میآید زیرا اگر نوآوری وجود نداشته باشد محصول نظر مشتری را جلب نمیکند و مورد استقبال قرار نمیگیرد.»
از استانداردها عقب نمانیم
با توجه به آن چه که گفته شد می توان به این باور رسید که بستهبندی مواد غذایی که این روزها به بخش جدایی ناپذیر زندگی بشری تبدیل شده است، علاوه برداشتن استانداردهای معمول و ظاهری آراسته، باید با تکنولوژی روز دنیا نیز هم سو باشد. این در حالی است که به علت تحریمهای موجود، به جرات میتوان گفت تکنولوژیهای روز دنیا به ندرت وارد کشور ما می شوند و این موضوع ممکن است در طولانی مدت، بستهبندی صنایع غذایی کشور را از استانداردهای جهانی دور نماید.