تاریخچه بستهبندی به سالها قبل از زمانی که نیاز بشر به محافظت کردن از موادغذایی خود پیدا شد برمیگردد. بعدها با گذشت زمانهای طولانی و به مراتب پیشرفت تکنولوژی مدلهای جدید بستهبندی محصولات روی کار آمدند. یکی از انواعهای بستهبندی، بستهبندی سیل است. بستهبندی سیل وکیوم از دستاوردهای جدید در صنعت بستهبندی است که تاکنون مخاطبهای زیادی پیدا کرده است.
سیل وکیوم
سیل وکیوم یکی از نوآوریهای اخیر فناوری بستهبندی است که صنعت فرآوری موادغذایی را تحت تاثیر قرار داده است. این روش بستهبندی به عنوان یکی از مفیدترین روشها برای نگهداری هر گونه ماده غذایی در نظر گرفته میشود.
سیل وکیوم روشی برای بستهبندی است که در آن هوای داخل بسته بلافاصله قبل از بستهبندی به طور کامل خارج میشود. این روش شامل قرار دادن محصولات غذایی در یک فیلم پلاستیکی بستهبندی، خارج کردن هوا از داخل بسته توسط پمپ خلأ و سپس مهر و موم کردن بسته میشود. دستگاههای بستهبندی سیل وکیوم در انواع مختلف در بازار موجود هستند. با این حال، اکثر آنها به دو صورت قابل حمل یا ثابت هستند. استفاده از این دستگاهها آسان است و میتوان آنها را در هر آشپزخانه صنعتی مدرن نصب کرد. از تازه نگه داشتن صید گرفته تا نگهداری میوههای خارج از فصل، بستهبندی تحت خلأ راه حل عالی برای حفظ مواد خوراکی گرانبها تلقی میشود.
بستهبندی به روش سیل وکیوم
هوا (اکسیژن)، داخل بستهبندی از بزرگترین دشمنان در خراب شدن موادغذایی است. بستهبندی تحت خلأ برای غذاهایی که باید مرطوب باقی بمانند بسیار مفید است. در نتیجه بستهبندی شدن در پوشش فاقد هوا، غذا دیگر نمیتواند درتماس با اکسیژن باشد و تحت تاثیر هوا قرار نمیگیرد. بستهبندی سیل وکیوم محتویات پوشش پلاستیکی را توسط خلأ مهر و موم میکند. هنگامی که غذا در یک پوشش قابل بستهبندی قرار میگیرد، هوا توسط خلا خارج میشود. در نتیجه محصول برای مدت طولانی دست نخورده باقی میماند. به لطف خلأ ایجاد شده توسط دستگاه بستهبندی، از نفوذ انواع ترکیبات به داخل کیسه جلوگیری میشود. از جمله این ترکیبات مایعات، اکسیژن و حتی حشرات میباشد. مواد غذایی آبدار، قبل از اینکه برای نگهداری طولانی مدت بستهبندی شود، باید چند ساعت منجمد گردد.
این روش بستهبندی برای غذاهای جامد مانند آرد، شکر و غیره نیز مفید است. با جلوگیری از جذب هوا، خشک و نامطلوب شدن غذا را محدود میکند. بستهبندی تحت خلأ یک راه حل موثر برای سوختگی انجمادی است. از آن جایی که موادغذایی مستقیماً با محیط فریزر در تماس نیستند، زمان جلوگیری از سوختگی انجمادی در مقایسه با زمانی که در معرض هوای بیش از حد قرار میگیرند یا به خوبی ذخیره نمیشوند، بسیار طولانیتر است. هنگامی که صحبت از نگهداری طولانی مدت میشود، بستهبندی سیل وکیوم در مقایسه با سایر جایگزینها ترجیح داده میشود. هر چند روشهایی مانند خشک کردن، نمک زدن و کنسرو کردن، بسته به نوع غذای ذخیره شده دارای مزایای خاصی هستند. مواد بستهبندی شده وکیوم که در فریزر نگهداری میشوند باید قبل از استفاده به خوبی ذوب شوند.
مزایای بستهبندی سیل
این روش بستهبندی به دلیل مزایای متعددی که دارد به طور گسترده در بستهبندی موادغذایی استفاده میشود:
نگهداری و ماندگاری: از پنیر گرفته تا سوپ، سیل وکیوم طول عمر انواع مختلف غذا را افزایش میدهد. به عنوان مثال، گوشت با استفاده از روشهای سنتی در فریزر بیش از شش ماه باقی نمیماند. با این حال، امکان نگهداری گوشت در این روش به مدت ۲ تا ۳ سال در فریزر وجود دارد.
صرفه جویی: توانایی نگهداری غذا برای مدت طولانیتر، این امکان را به ما میدهد که فساد و ضایعات مواد غذایی را کاهش دهیم. همچنین، این فناوری به تولیدکنندگان موادغذایی اجازه میدهد تا مواد را به صورت عمده با قیمت کمتر خریداری کرده و به طور موثر آنها را ذخیره کنند.
محافظت: این نوع بستهبندی از موادغذایی در برابر عناصر خارجی مانند کپک و باکتری محافظت میکند. همچنین به جلوگیری از خطر خشک شدن (از دست دادن رطوبت) و سوختگی انجمادی کمک میکند.
حفظ طعم و کیفیت: از آنجایی که موادغذایی در غیاب هوا بستهبندی میشوند، رطوبت، بافت و طعم آنها حفظ میشود. ارزش غذایی غذا نیز دست نخورده باقی میماند.
عدم نیاز به نگهدارندهها: بسیاری از روشهای سنتی ذخیره غذا به مواد شیمیایی و نگهدارندهها نیاز دارند. بر خلاف آنها، بستهبندی خلأ شامل استفاده از هیچ عنصر خارجی مضر نمیباشد.
مرینیت کردن: سیل وکیوم یک جایگزین عالی برای مرینیت کردن گوشت، افزودن طعم یا ادویه اضافی به غذا است. به دلیل بستهبندی، تمام رطوبت و طعمهای لذیذ نگه داشته میشود و گوشت را مستقیماً مرینیت میکند.
انواع دستگاههای بستهبندی سیل وکیوم
دستگاههای بستهبندی سیل وکیوم با مواد بستهبندی دارای ممانعت گازی بسیار بالا به منظور نگهداری موادغذایی استفاده میشود. اکثر ماشینها پوشش حاوی موادغذایی را در محفظه خلأ مهر و موم میکنند. انواع این دستگاه ها به ۴ دسته تقسیم میشوند.
دستگاه بستهبندی وکیوم نوع نازل (Nozzle-Type)
پس از تخلیه هوا در کیسه از طریق یک نازل، قسمت دهانی کیسه توسط هیتر یا سیستم ضربهای مهر و موم میشود. دو فرآیند وکیوم و بستهبندی در اکثر این نوع ماشینها به صورت خودکار انجام میشود که با قرار دادن پا بر یک سوئیچ آغاز میشود. کار با این دستگاه نسبت به سایر انواع دستگاهها آسانتر است. با این حال درجه خلأ کیسههای بستهبندی شده توسط این نوع دستگاه کمتر از سایر دستگاهها است.
دستگاه بستهبندی وکیوم محفظهای (Chamber-Type)
کیسه حاوی موادغذایی قرار داده شده در محفظه، وکیوم میشود. سپس توسط یک سیستم ضربهای در یک محفظه خلأ مهر و موم میشود. انواع نیمه اتوماتیک دستگاه، ممکن است چندین یا دهها کیسه را به طور همزمان در محفظه خلأ بستهبندی کند.
دستگاه بستهبندی وکیوم اسکین (Skin-Type)
بستهبندی وکیوم اسکین را میتوان با بارگیری مواد غذایی و قرار دادن درپوش روی آن انجام داد. در این دستگاه، پوشش بالایی گرم و نرم شده روی موادغذایی و یک پوشش پایینی (سینی یا مقوا) در محفظه خلأ، بر غذا قرار داده میشود.
ظاهر مواد غذایی بستهبندی شده تحت خلأ توسط این نوع دستگاه، ارزش غذایی و بازار پسندی را افزایش میدهد.
دستگاه بستهبندی وکیوم کشش عمیق (Deep-Draw)
لایه پایینی توسط یک صفحه داغ گرم میشود و سپس با وکیوم از طریق پمپ عمیق، کشیده میشود. پس از اینکه موادغذایی بارگیری شده در کیسه توسط لایه بالایی پوشانده شد، هر دو فیلم در محفظه وکیوم، مهروموم میشوند. جدیدترین انواع این دستگاه توسط کامپیوتر کنترل میشود. کشش عمیق، بارگذاری، وکیوم، بستهبندی و… همگی به صورت خودکار تنظیم میشود.
کاربرد دستگاه سیل در صنایع غذایی
جایگاه بزرگ محصولات بستهبندی شده در ظروف یکبار مصرف در قفسه فروشگاهها و مسیر توسعه این محصولات که نشان دهنده اقبال مصرفکنندگان به سمت این محصولات است ثابت کننده اهمیت کاربرد دستگاه سیل در صنایع غذایی است. همانطور که گفته شد دستگاه سیل و سیل وکیوم باعث افزایش ماندگاری محصول میشود و در نتیجه برای محصولاتغذایی که از ماندگاری کمی برخوردار هستند میتوانند استفاده از دستگاههای بستهبندی سیل باعث افزایش فروش و افزایش سودآوری برای کسب و کارهای حوزه صنایع غذایی شود.
بستهبندی سبزیجات
سبزیجات از جمله محصولات موادغذایی هستند که ماندگاری بسیار پایینی داشته و از طرفی نیاز بسیار زیادی به آنها در فروشگاهها و هایپرمارکتها وجود دارد. فروش بالای سبزیجات در فروشگاهها باعث شده است که تولیدکنندگان این محصولات به بستهبندی سبزیجات در ظروف مناسب و بستههای با ماندگاری بالاتر روی بیاورند.
یکی از بهترین انواع بستهبندی برای سبزیجات استفاده از دستگاههای سیل وکیوم و بستهبندی سبزیجات در ظروف یکبار مصرف و وکیوم کردن و تزریق گاز به داخل بستهها است. این کار باعث میشود ماندگاری محصولات افزایش یافته و طراوت آنها در بسته حفظ شود و در نتیجه فروش بالایی را در فروشگاهها داشته باشند.
بستهبندی گوشت، مرغ و ماهی
محصولات پروتئینی در صورتی که فاسد شوند میتوانند مسمومیت خطرناکی را به بار بیاورد. این در حالی است که میتوان با استفاده از سیستمهای سیلور وکیوم و تزریق گاز ماندگاری این محصولات را افزایش داده و سلامت محصولات پروتئینی مانند گوشت، مرغ و ماهی را در قفسه فروشگاهها تضمین کرد. امکان بستهبندی محصولات مختلف پروتئینی در ظروف متنوع و متفاوت از نظر وزن و ابعاد این امکان را فراهم کرده است که تولیدکنندگان بتوانند انواع محصولات پروتئینی را در بستهبندیها، با ماندگاری بالا و بسیار زیبا و شکیل در قفسهها جای داده و فروش و سود بالایی را تجربه کنند.
بستهبندی محصولات تک نفره
بستهبندی محصولات تک نفره مانند انواع ترشی، ماست، سالادها و سسها نیز توسط دستگاههای سیل، سیل وکیوم و یا فیلرها انجام میشود. این دستگاهها میتوانند انواع محصولات را با تیراژ مناسب و با هزینه اندک بستهبندی نموده و زمینه حضور این محصولات در رستورانها، فروشگاهها و سایر موارد صنایع مواد غذایی فراهم آورد.
بستهبندی ظروف لیوانی
بسیاری از تولیدکنندگان محصولات خود را در ظروف لیوانی با دهانه گرد بستهبندی میکنند و همین موضوع این امتیاز را به آنها میدهد که بتوانند با استفاده از یک دستگاه انواع بستهبندیها و انواع محصولات را تولید نمایند. امکان تعویض قالب برای ظروف گرد با هزینه بسیار کم و با سرعت بالا باعث شده است که تولیدکنندگان بتوانند از کاسهها، ظروف و لیوانهای با دهانه ۷۰، ۹۰، ۹۵ و ۱۲۰ در یک دستگاه سیل لیوان استفاده کنند.
استفاده از دستگاه سیل در صنایع دارویی و بهداشتی
استفاده از دستگاه سیل در صنایع دارویی بهداشتی باعث شده است محصولات این حوزه صنعتی با استقبال بیشتری از طرف مصرفکنندگان این محصولات روبهرو شود چرا که در این حوزه بهداشت محصولات از اهمیت بالایی برخوردار است و پلمپ کردن ظروف بستهبندی میتواند یکی از مواردی باشد که بهداشت این حوزه را تضمین میکند. محصولات مانند انواع کرمها، خوشبوکنندهها، واکسها و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی و دارویی را میتوان با استفاده از انواع دستگاههای سیل حرارتی و القایی طبق توضیحات گفته شده در بالا بستهبندی نموده و کیفیت محصول و نام برند را قویتر و بالاتر ساخت.
تکنولوژی جدید در ساخت دستگاههای سیل
تکنولوژیهای جدید در ساخت دستگاههای سیل در مواردی از جمله سیستم تزریق گاز نقطهای و یا سوزنی است که باعث شده عملیات وکیوم کردن و تزریق گاز نیتروژن، اوزون و یا سایر گازها در ظروف بستهبندی کیفیت بالاتری داشته و پیادهسازی سیستم اصلاح اتمسفر با دقت بالاتری انجام شود.
تکنولوژی جدید دیگری که اکنون در دستگاهها به کار گرفته شده است تیغههای باکیفیت بسیار بالا و روش منحصر به فرد استفاده از آنها در عملیات برش پوششهای بستهبندی است که زیبایی بسیار بالا و دقت در برش اضافههای پوششها را تضمین میکند.
حسین سرداری مدیرعامل شرکت «توس پک» درگفتوگو با خبرنگار ماهنامه «بازار بستهبندی» میگوید: «بستهبندی سیل بستهبندیهایی هستند که داخل محصول یا مواد غذایی داخل ظروف یک بار مصرف ریخته میشود و روی ظرف پرس میشود. هنگامی که ظرف پرس میشود داخل بسته از هر گونه هوا و گازهایی که نیاز باشد داخل ظرف تزریق میشود که اصطلاحا به آنها اتمسفر اصلاح شده میگویند. این نوع از بستهبندی برای هر نوع از موادغذایی که نیاز باشد داخل ظرف بستهبندی شود مورد استفاده قرار میگیرد.»
وی عنوان میکند: «ماشینآلات بستهبندی شرکت ما به دلیل اینکه مرتبط با موادغذایی هستند دستگاه استیل 324 و آلومینیوم آلیاژی 7000 است. هر دوی این دستگاهها بهداشتی و فود گرید هستند یعنی هیج بار میکروبی و آلودگی را به خود نمیگیرند. در قدیم به دلیل اینکه از موادغذایی به خوبی محافظت و نگهداری نمیکردند مردم به دنبال بستهبندیهایی بودند که از موادغذایی که میخواهند خریداری کنند به خوبی نگهداری کند تا از سلامت محصول رضایت داشته باشند. به همین دلیل بستهبندیهای سیل که نگهدارندههای خوبی برای موادغذایی هستند درحال حاضر داخل بازار رایج شده است.»
وی مطرح میکند: «بستهبندهای سیل، بستهبندیهای به روزی هستند که هیچ وقت داخل بازار از لحاظ چاپ و طراحی اشباع نمیشوند بلکه همیشه فکر و ایدههای جدید برای پیشرفت و گسترش آن وجود دارد.»