امروزه با وجود طیف گستردهای از محصولات غذایی، آرایشی، بهداشتی، لوازم خانگی و … لزوم تولید نمونههای مختلف بستهبندی بیش از پیش احساس میشود. در بازار متنوع و گسترده امروز، محصولی شانس بیشتری برای فروش خواهد داشت که علاوه بر کیفیت و قیمت مناسب، بستهبندی قابل قبولی نیز داشته باشد. در بازار متنوع و گسترده امروز، محصولی شانس بیشتری برای فروش خواهد داشت که علاوه بر کیفیت و قیمت مناسب، بستهبندی قابل قبولی نیز داشته باشد. یک بستهبندی باید قابلیتهای زیادی داشته باشد تا بتواند مورد توجه قرار بگیرد. شکل، رنگ، جنس جعبه و یا ساختار غیر معمول، تزئینات و بافتها عناصری هستند که ثابت شده میتواند فروش را افزایش دهد.
ساخت کارتنهای بستهبندی به دلیل مزیتهای استفاده از این نوع بستهبندی برای محصولات، به صنعتی پیشرو در جهان و ایران تبدیل شده است. تقریبا 90 درصد از صنایع تولیدی کشور برای بستهبندی، ارسال و فروش محصولات خود از کارتن بستهبندی استفاده میکنند. قیمت مناسب، وزن کم، امکان ایجاد تهویه هوا، قابلیت تجزیه، تنوع در شکل و ابعاد، قابلیت استفاده یا بازیافت مجدد و قابلیت چاپ پذیری از جمله دلایل استقبال گسترده از بستهبندی با کارتن به شمار میآید. اما محدودیتهای تأمین ارز و نقدینگی همراه با آشتفتگیها در تصمیمسازی برای مدیریت صنایع در سطح کلان، صنایع کارتنسازی را با بحرانهایی مواجه کرده است.
صنعت سلولزی و کارتنسازی در کشور ما دارای جایگاه ویژهای است. به صورتی که کارتن سازی و تولید جعبههای متفاوت در ایران، رویکرد استراتژیک مخصوصی دارد. صادرات کارتن به خارج از ایران برای توسعه دادن زیرساختهای کشور، یک نمونه از این رویکرد استراتژیک است. کشور ما در سالهای اخیر در زمینه تولید کارتن پیشرفت چشمگیری داشته و توانسته در این صنعت تغییر و تحولی ایجاد کند و در تهیه بستهبندیهای داخلی و خارجی با کارتن حرفی برای گفتن داشته باشد.
افزایش ظرفیت تولید جعبه مقوایی و کاغذی در ایران، طی چند سال اخیر نشان میدهد که شاخصهای رشد کشور با صنایع سلولزی، افزایش پیدا کرده است. بنابراین مشخص کردن بایدها و نبایدهای جعبه سازی سبب میشود که این شاخصها در ایران، همچنان روند صعودی داشته باشند.
تهران، شهر کارتنی
تهران یکی از بزرگ ترین شهرهای کشور ایران است که امروزه نام بزرگترین مرکز تولید کننده کارتن را به خود اختصاص داده است. تهران دارای چندین کارخانه بزرگ است که در صنعت کارتن سازی مشغول به فعالیت هستند. صنایع و مجموعههای تولیدی بسیاری هستند که کارتن مورد نیاز جهت بستهبندی و حمل و نقل محصولات را از کارخانه کارتن سازی تهران سفارش میدهند.
تولید کارتن نیاز به ابزار و تجهیزات ویژه ای دارد که کارخانهها برای تولید کارتن باید تمام این تجهیزات را در اختیار داشته باشند. کارخانههای کارتن سازی در تهران با داشتن تمام تجهیزات و وسایل لازم توانسته اند انواع مختلفی از کارتنها را تولید کنند و طیف وسیعی از نیازهای مشتریان را برآورده کنند. امروزه تهران به عنوان مهمترین مرکز کارتن سازی ایران معرفی میشود که بخش زیادی از کارتن تولیدی در کشور ایران توسط کارخانههای شهر تهران تامین میشود. یکی از دلایل مقبولیت کارخانههای کارتن سازی شهر تهران علاوه بر کیفیت استاندارد، تولید کارتن با قیمت مناسب است که بسیاری از صنایعی که برای کسب و کار خود نیاز به کارتن دارند کارتن مورد نیاز خود را از کارخانههای شهر تهران خریداری میکنند.
کاغذ، چالش اصلی کارتن سازان
کارتن سازی، با اینکه یکی از شغلهای پر در آمد است اما چالشهای خاص خودش را دارد، چالشهایی که صنعتگران مشغول در این حرفه را تا حد زیادی زمینگیر کرده است.
در سالهای اخیر، کالاهای بسیاری در کشور در سایه افزایش قیمت ارز دچار افزایش قیمت شده اند. کاغذ نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نوسانات قیمتی را تجربه کرده است. در حال حاضر عمدهی کاغذ بستهبندی مصرفی در کشور ما توسط تولیدکنندگان داخلی تامین میگردد. صنعت کاغذسازی جزء صنایع بالا دستی تلقی میشود زیرا که به طور مستقیم هم با ایجاد فضای فرهنگی در کشور مرتبط بوده و هم به عنوان اولین زنجیره حلقهی توزیع محصولات تولیدی نقش کلیدی را ایفا میکند. مواد اولیه اصلی در تولید کاغذهای بستهبندی، ضایعات کارتن است که با نام آخال شناخته میشود و اصلیترین ماده اولیه برای تولید خمیر کاغذ به شمار میرود که در حال حاضر به دلیل حساسیتهای محیطزیستی، واردات آن دچار محدودیتهایی بوده و همچنین افزایش قیمت ارز و جذابیتهای به وجود آمده در بازار جهت صادرات کاغذهای بستهبندی باعث شده طی سالهای اخیر با کمبود این مواد مواجه باشیم.
صادرات کاغذ بستهبندی اگرچه برای تولیدکنندگان این صنعت بسیار سود آور و جذاب است اما در صورتی که مواداولیه واحدهای تولیدی داخل تامین نشود کمبود کاغذ بستهبندی در کشور به صنایع تولیدی آسیب جدی وارد خواهد کرد و جهت جلوگیری ازاین امر باید توجه داشت که تعادل میان ورودی و خروجی مواداولیه کاغذسازی برقرار شود. اگر صادرات کاغذ داریم در مقابل باید بتوانیم آخال مورد نیاز آن را وارد نماییم تا صنایع تولیدی داخلی دچار مشکل نشوند. در حال حاضر آخالهای داخلی تبدیل به کاغذ شده و صادر میشوند و در مقابل واردات محدودی صورت میپذیرد. مشکل دیگری که صادرات بی رویه کاغذ ایجاد نموده است افزایش بهای سایر محصولات تولیدی است که متاثر از افزایش قیمت کارتن بستهبندی ناگزیرند قیمت کالاهای خود را افزایش دهند. برای بررسی این موضوع و سایر چالشهای صنعت کارتنسازی با تعدادی از صنعتگران این حوزه به گفتگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
صادرات غیر مستقیم کارتن
دکتر علیقلی حسنی اعظمیمدیرعامل شرکت کارتنسازی میهن در همین رابطه به بازار بستهبندی میگوید:« در حال حاضر ظرفیت اسمیتولید کارتن در کشور 3 میلیون 200 هزار تن است، یعنی ما به میزان گفته شده پروانه بهره برداری داریم اما در واقع 1 میلیون و 100 هزار تن کارتن در کشور تولید میشود که البته این میزان در سالهای مختلف، نسبت تحریمها، متفاوت بوده است. مثلا یک سال 830 هزار تن کارتن تولید شد و سال دیگری یک میلیون تن کارتن تولیدی داشتیم. فکر میکنم امسال بتوانیم یک میلیون و 100 هزار تن کارتن در کشور تولید کنیم.»
وی در ادامه توضیح میدهد:« ما میتوانیم تولیدات را افزایش دهیم و حتی به صادرات هم فکر کنیم اما شرایط باید برای این موضوع مهیا شود، در قدم اول باید بتوانیم مواد اولیه با کیفیتی تولید کنیم. در حال حاضر تولید کارتن در کشور ما به وسیله مواد اولیه داخلی انجام میشود، اگر بتوانیم مواد اولیه با کیفیت از خارج از کشور وارد کنیم بدون شک میتوانیم تولید کارتن را افزایش دهیم و حتی به صادرات هم فکر کنیم.»
مدیرعامل شرکت کارتن سازی میهن بیان میکند: «در حال حاضرکیفیت تولید کارتن در کشور ما نسبت به سالهای گذشته بهبود یافته است . 8 سال پیش 60 درصد از کارتن کشور از کشورهای همسایه وارد میشد اما امروزه این رقم به 10 درصد رسیده است. همین حالا شاید کشور ما مستقیما صادرات کارتن و ورق نداشته باشد اما چون محصول در کشور ما تولید میشود و داخل کارتنهای تولید داخل بستهبندی میشود، میتوان گفت ما به نوعی صادرات غیرمستقیم کارتن داریم. با این حال هنوز هم صادرات مستقیمیکه به صورت کارتن به کشورهای دیگر باشد وجود ندارد.»
ماشینآلات قدیمیمهمترین عامل تولید کارتن بی کیفیت
بهنام اصغری مدیرعامل شرکت بستهبندی بهپک نیز در این رابطه با بازار بستهبندی میگوید: «در کشور ما یکی از چالشهای اصلی که این صنعت با آن روبه رو است، کمبود کاغذ با کیفیت است. در حال حاضر بیشتر کاغذهای مورد استفاده چینی است.»
وی توضیح میدهد:« همه کارتنهایی که در بازار وجود دارد در داخل کشور ما تولید میشود. حتی بخشی از کارتنهای تولیدی داخل صادر میشوند. ما واردات کارتن انجام نمیدهیم چون هزینه این کار به دلیل افزایش قیمت کاغذ و کارتن در کشورهای صادرکننده بسیار بالا است. با این حال ما صادرات کارتن نداریم چون کیفیت کارتنی که در داخل کشور تولید میشود پائین است بنابراین صادرات آن کار مشکلی است. معمولا از کشورهای که کاغذ و کارتن در آنها از کیفیت بالایی برخوردار است صادرات صورت میگیرد. دلیل اینکه کارتن در کشور ما از کیفیت خوبی برخوردار نیست این است که همچنان از ماشین آلات قدیمیدر تولید کارتن استفاده میشود.»
اصغری توضیح میدهد:« جنس کارتن باید با توجه میزان وزنی که متحمل میشود، تعیین شود بنابراین کارتنهایی که در یخچال و انبارها نگهداری میشوند باید از مقاومت بسیار بالایی برخوردار باشند که از شکنندگی آنها جلوگیری شود. با این حال همه مواد اولیه که در تولید کارتن در کشور ما استفاده میشود داخلی است و دلیل آن هم به حجم بالای چوبهای طالش، باز میگردد چون تمام شرکتها از این چوبها استفاده میکنند. اما دستگاههای مورد استفاده در حوزه کارتنسازی بسیار قدیمیهستند و این یکی از مواردی است که سبب شده در حوزه کارتن سازی کشور ما از دیگر کشورها کمیضعیف عمل کند. بر همین اساس میتوان گفت ما برای تولید کارتن با کیفیت در کشور باید مانند کشورهای دیگر به تکنولوژی روز دنیا دسترسی داشته باشیم.»